Kişilik Bozuklukları

Kişilik bozukluğu, kişilerin sağlıksız bir davranış ve düşünce tarzına sahip olduğu zihinsel bir hastalıktır. Kişilerin sağlıklı düşünmesine engel olan ve anormal davranışlar sergilemesine neden olan kişilik bozuklukları diğer adıyla borderline bireylerin sosyal ve bireysel ilişkilerinin bozulmasına neden olur. 

Kişilik bozukluğu genellikle ergenlik dönemi ile birlikte belirginleşmeye başlar ve genç yaşlarda daha yaygın olarak görülür. Kişilik bozuklukları genetik yatkınlıklardan kaynaklanabileceği gibi kişilerin yaşadığı ağır travmalarda bu durumun ortaya çıkmasını tetikleyebilir. 

Kişilik bozuklukları kendi arasında birçok alt türe ayrılır. Kişilik bozukluklarının her bir türünde semptomlar değişiklik gösterir ve her tür için farklı tedaviler uygulanır. 

Kişilik Bozukluklarının Çeşitleri 

A Kümesi (Eksantrik) Kişilik Bozuklukları 

Eksantrik kişilik bozuklukları; paranoid, şizotipal ve şizoid kişilik bozukluklarını kapsar. 

1- Paranoid Kişilik Bozukluğu 

Sürekli olarak güvensizlik duyma ve her şeye karşı şüpheci davranma paranoid kişilik bozukluğunun en belirgin özelliklerindendir. Genellikle yetişkinlerde görülen bu kişilik bozukluğunda paranoya en önemli simgedir. 

2- Şizoid Kişilik Bozukluğu

Sosyal ilişkilere karşı ilgisiz olma ve toplumdan kopuk yaşama şeklinde kendini gösteren şizoid kişilik bozukluğunda kişiler toplum içinde bulundukları durumlarda garip tavırlar ve davranışlar sergileyebilir. Yalnızlığı tercih eden bu kişiler çoğunlukla bireysel etkinlikler yaparlar. 

3- Şizotipal Kişilik Bozukluğu

Eksantrik kişilik bozuklukları arasında en hızlı fark edilen tür olan şizotipal kişilik bozukluğundan muzdarip kişiler sıra dışı düşüncelere ve davranışlara sahiptir. Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişilerin garip batıl inançları vardır. Toplum tarafından yadırganacak kadar tuhaf davranışlar sergilerler. 

B Kümesi (Dramatik) Kişilik Bozuklukları 

B kümesi kişilik bozukluklarının  sınırda kişilik bozukluğu (borderline), histriyonik kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu ve antisosyal kişilik bozukluğu olmak üzere dört farklı türü bulunur. 

1- Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Küçük yaşlarda kendini belli etmeye başlayan antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan kişilere “psikopat” ya da “sosyopat” denir. Bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler toplum kurallarına riayet etmezler, saldırgan ve agresif davranışlar sergilerler. Dolandırıcılık, yalancılık ve sahte isim kullanmak gibi çeşitli suçlara karışabilirler. Antisosyal kişiliğine sahip olan kişiler ciddi ve büyük suçlar işleyebilir ve pişmanlık duymaz. 

2- Sınırda Kişilik Bozukluğu (Borderline)

Kötü benlik imajı, aşırı harcama, dürtüsel davranış, dengesiz ruh hali ve kaotik ilişkiler ile tanımlanan sınırda kişilik bozukluğu (Borderline) kişilerin kimlik karmaşası yaşamasına neden olur. Sınırda kişilik bozukluğuna (Borderline) sahip kişilerin tekrar eden intihar düşünceleri olabilir. 

3- Histriyonik Kişilik Bozukluğu

Aşırı duygusallık ve çocuksu tavırlarla kendini gösteren histriyonik kişilik bozukluğu kişilerin abartılı davranışlar ve duygular sergilemesine neden olur. Histriyonik kişilik bozukluğuna sahip kişiler ilgi çekmek için her ortamda kendilerini ön plana çıkarırlar ve ilgi çekemedikleri durumlarda mutsuz olurlar. 

4- Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Abartılı bir güç ve üstünlük duygusu ile karakterize olan narsisistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler temelde kırılgan ve kaygılı bir yapıya sahiptir. Sürekli dikkat çekmeye ve çevredeki ilgiyi kendi üzerine toplamaya çalışan bu kişilerde en belirgin özellik empati eksikliğidir. 

C Kümesi (Endişeli) Kişilik Bozuklukları 

C kümesi; bağımlı kişilik bozukluğu, çekingen kişilik bozukluğu ve obsesif kompulsif kişilik bozukluğunu kapsar. 

1- Çekingen Kişilik Bozukluğu

Çekingen kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler sosyal temastan kaçınır ve reddedilme korkusu yüzünden insanlardan uzak durma eğilimindedirler. Davranışlarının yargılanmasından ve eleştirmesinden aşırı şekilde kaygı duyarlar. 

2- Bağımlı Kişilik Bozukluğu

Bağımlı kişilik bozukluğundan muzdarip olan kişilerde karar verememe ve boyun eğme gibi davranışların yanı sıra çaresizlik duygusu çok ağır basar. Bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler kendilerine güvenmez ve bir başka kişiyi aşırı şekilde sahiplerek onu sürekli memnun etmeye çalışır. Ayrılma korkuları çok yüksek seviyelerdedir. 

3- Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Kontrol, düzen ve mükemmeliyetçiliğin ön plana çıktığı obsesif kompulsif kişilik bozukluğunda kişiler yanlış yapma korkularından ve mükemmeliyetçi yapılarından dolayı karar vermekte zorlanırlar. Ayrıntılara çok fazla takılırlar ve farklı kişilik bozukluklarındaki karma semptomlara sahip olabilirler.  

Kişilik Bozuklukları Belirtileri Nelerdir? 

Kişilik bozukluklarında semptomlar kişilik bozukluğunun türüne göre farklılık gösterir. Eksantrik kişilik bozuklukları grubunda yer alan bozuklukların belirtileri şunlardır; 

Paranoid kişilik bozukluğu belirtileri; 

• Başkalarına karşı şüphe duyma 
• Güvensizlik 
• Başka kişilerin kendisine zarar vermeye çalıştığını düşünme 
• Sevgilinin ya da eşin sadakatsiz olduğunu düşünme 
• Kin tutmaya eğilimli olma 
• Tartışmacı ve inatçı olma 

Şizoid kişilik bozukluğu belirtileri; 

• Yalnız kalma isteği
• Duygusal ifadelerin sınırlı olması
• Bireysel ve sosyal ilişkilere karşı ilgisizlik
• İnsanlara karşı kayıtsız kalma 
• Sürekli olarak partneri dışındaki insanlarla cinsel ilişki yaşama isteği

Şizotipal kişilik bozukluğu belirtileri; 

• Garip inançlara ve davranışlara sahip olma
• Tuhaf kıyafetler giyme 
• Duyguların uçlarda ve anlık olması 
• Bazı olaylar ya da durumlar yoluyla kendisine gizli mesajlar gönderildiğini düşünme 
• Sosyal kaygı 
• Yakın ilişkilerde eksiklik yaşama 

Dramatik kişilik bozukluğu grubunda yer alan kişilik bozukluklarının belirtileri şunlardır; 

Antisosyal kişilik bozukluğu semptomları; 

• Takma ad kullanmak 
• Tutarsız davranışlarda bulunmak 
• Şiddet içeren davranışlar sergilemek 
• Agresif olmak 
• İşlediği suçlardan pişman olmamak 
• Çevresindekilerin ve kendisinin güvenliğini göz ardı etmek 
•  Başkalarının hakkını ihlal etme 

Sınırda kişilik bozukluğu (Borderline) semptomları; 

• Terk edilmekten korkma 
• Yalnızlıktan korkma 
• Kumar, güvensiz seks ve aşırı para harcama gibi dürtüsel davranışlar 
• İntihar düşünceleri
• Kendine zarar verme eğilimi
• Sık sık öfke nöbeti yaşamak 
• Kararsızlık 
• Kırılgan özgüven 

Histriyonik kişilik bozukluğu belirtileri; 

• Aşırı duygusallık 
• Hızlı duygu değişimi
• Dramatik ruh hali 
• Sürekli dikkat çekme isteği
• Cinsel açıdan aşırı aktiflik
• Fiziksel görünümden endişe duyma 

Narsisistik kişilik bozukluğu belirtileri; 

• Sürekli hayranlık beklentisi 
• Sürekli övülmek istemek 
• Başkaları tarafından kıskanıldığını düşünme 
• Özel olduğuna inanma 
• Başarılarını ve yeteneklerini abartma 
• Başkalarının yaptığı iyiliklerden faydalanma 
• Başarı, güç ve üstünlük takıntısı 

Endişeli kişilik bozukluklukları grubundaki bozuklukların belirtileri şunlardır; 

Çekingen kişilik bozukluğu semptomları; 

• Tanımadığı kişilerle tanışmaktan korkma 
• Alay edilme korkusu 
• Onay alamama korkusu 
• Bireysel ilişkilerde aşırı utangaçlık 
• Yetersiz olduğunu düşünme 
• Reddedilme korkusu 
• Eleştirilme korkusu 

Bağımlı kişilik bozukluğu semptomları; 

• Özgüven sorunları 
• Başka kişilere karşı aşırı bağımlılık
• Belirli işler başlatmak ve devam ettirmekte zorluk çekmek 
• Başkalarına karşı itaatkar davranma eğilimi
• Kendi başına öz bakımını sağlayamama
• Yakın bir ilişki bittiğinde hemen yeni ilişkiye başlama 

Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu belirtileri; 

• Aşırı mükemmeliyetçilik
• İnatçı ruh hali 
• Detaylara ve düzene takıntılı olma
• Eşya biriktirme 
• İşe ya da bir projeye bağlılık nedeniyle arkadaşları ile görüşememe
• Kişiler ya da olaylar üzerinde kontrol isteği 
• Ahlaki değerler konusunda esnek bir tutum sergileyememek

Kişilik Bozuklukları Tanısı Nasıl Konur? 

Kişilik bozuklukları ve kişilik tipleri arasında çok ince bir çizgi olduğundan dolayı kişilik bozukluğu teşhisi konulabilmesi için öncelikle kişinin tıbbı öyküsü alınır ve kişi fiziksel muayeneden geçirilir. Kişilik bozukluklarını teşhis edecek herhangi laboratuar testi yoktur fakat doktor MR, kan testi ve uyuşturucu testi gibi çeşitli testler isteyebilir. Her kişilik bozukluğunun belirtileri kendine özgü olduğu için teşhis süreci de farklı işler. 

Kişilik Bozuklukları Tedavisi Nasıl Olur? 

Kişilik bozukluğuna sahip insanlar bu durumun farkında olmadığı için pek çoğu tedavi edilmez. Ayrıca kişilik bozukluklarının çoğu geç teşhis edildiği için tedavi süreci daha zorlu olur. Kişilik bozuklukları tedavisinin temelinde ilaç tedavisi ve psikoterapi uygulamaları yer alır. Ana unsur psikoterapi olsa da hastalığın belirtilerinin hafifletilmesi ve hastalık ataklarının azaltılması için çeşitli ilaçlardan da faydalanılır. 

Kliniğimize gelen kişilerin belirtileri ve genel durumu göz önüne alınarak kişilik bozukluğunun çeşidinin tespiti için çeşitli psikolojik değerlendirmeler yapılır. Kişilik bozukluğunun türüne göre hastaya uygun tedavi planı belirlenir. Kişilik bozukluklarında hem psikoterapi hem de ilaç tedavisinden faydalanılır.